Zmniejszenie żołądka, czyli operacja bariatryczna, to chirurgiczna metoda walki z otyłością, która polega na zmniejszeniu pojemności żołądka różnymi technikami, tak aby doprowadzić do spożywania mniejszej ilości kalorii przez pacjenta i w konsekwencji do trwałej utraty wagi.
Z nadwagą mamy do czynienia, gdy wskaźnik BMI pacjenta przekracza 25, podczas gdy z otyłością zmaga się osoba ze wskaźnikiem BMI równym i powyżej 30. Według najnowszych danych OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) w Polsce niemal 16,7% społeczeństwa cierpi na otyłość. Przyczyną tego problemu w naszym kraju i na świecie są brak aktywności sportowej, siedzący tryb życia oraz spożywanie wysokokalorycznych i przetworzonych produktów. Niekiedy zmiana nawyków żywieniowych i ćwiczenia fizyczne nie wystarczają, aby zmniejszyć masę ciała.
Nadwaga i otyłość to jedne z najczęstszych problemów zdrowotnych we współczesnym świecie
Celem chirurgicznego zmniejszenia żołądka jest pomóc pacjentom otyłym uzyskać i utrzymać prawidłową masę ciała, a także zmienić ich styl życia oraz dietę.
Operacje bariatryczne to nowe rozwiązanie dla osób, które próbowały zmienić nawyki żywieniowe i stracić na wadze w przeszłości, jednak nie osiągnęły wymarzonych rezultatów lub doświadczyły efektu jojo.
O otyłości i bariatrii opowiada dr n. med. Grzegorz Kowalski z KCM Clinic
Otyłość definiuje się jako wagę nadmierną w stosunku do wzrostu, związaną z nadmiarem tkanki tłuszczowej. Otyłość to poważny problem w Polsce i na świecie, ponieważ wiąże się poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, takimi jak choroby metaboliczne (cukrzyca) i układu krążenia, które znacznie zwiększają śmiertelność. Nadwaga i otyłość negatywnie wpływają na jakość życia, jak możemy przeczytać w artykule International Journal of Obesity, gdzie znajdziemy niepokojące dane: 7,7% (1 na 13 śmierci rocznie) zgonów w Europie.
Aby dowiedzieć się, czy cierpisz na nadwagę lub otyłość, oblicz swój wskaźnik masy ciała (BMI – body mass index); to prosty wzór matematyczny: BMI = masa ciała [kg] / wysokość ciała [m2]. BMI powyżej 24,9 oznacza nadwagę, a powyżej 29,9 – otyłość.
Istnieją różne techniki zmniejszania żołądka. Wszystkie mają swoje wady i zalety i specjalista dobiera odpowiednią technikę w zależności od potrzeb pacjenta. Eksperci z KCM Clinic podkreślają, że pacjentem podczas leczenia powinien zajmować się interdyscyplinarny zespół specjalistów, w skład którego zazwyczaj wchodzą lekarz bariatria, dietetyk, chirurg i psycholog.
Zabiegu polega na założeniu w sposób laparoskopowy regulowanej, wykonanej z silikonu opaski wokół górnej partii żołądka. Efektem tej procedury jest zmniejszenie zbiornika żołądka, dzięki czemu pacjent będzie odczuwał sytość po spożyciu małej ilości pokarmu. Od tej pory jedzenie będzie powoli przechodzić do drugiej części żołądka jak w klepsydrze, co sprawia, że pokarm pozostaje w żołądku na dłużej. Po zabiegu pacjent powinien zmienić dietę i nauczyć się jeść posiłki powoli, aby nie blokować przesuwania się pokarmów w układzie pokarmowym. Port do regulowania opaski znajduje się tuż pod skórą i pozwala kontrolować szybkość przechodzenia pokarmu i jego ilości do dalszej części przewodu pokarmowego.
Rękawowa resekcja żołądka (ang. sleeve gastrectomy) to zabieg polegający na chirurgicznym usunięciu ⅔ żołądka, dzięki czemu pacjent jest zmuszony spożywać mniejsze ilości pokarmu, a także usuwa się komórki wydzielające grelinę, czyli hormon apetytu. Powoduje to zmniejszenie apetytu, a wycięty żołądek przypomina cienką rurkę, która szybko uwalnia pokarm do jelita. Zabieg nie wpływa jednak negatywnie na proces wchłaniania składników odżywczych.
Założenie bypass żołądka, czy też żołądkowego (ang. gastric bypass) to procedura zwana wyłączeniem żołądkowym, która jest nieco bardziej skomplikowana od metod opisanych powyżej. Podczas tej operacji chirurg oddziela część żołądka, tworząc małą torebkę o pojemności 10-15 ml, która zostanie połączona bezpośrednio z jelitem. Dzięki operacji pacjent będzie przyjmował mniejsze ilości pokarmów i będą one przechodzić bezpośrednio do jelita cienkiego, dlatego też pacjenci, u których wykonano ten zabieg, muszą przyjmować suplementy i witaminy, a także pozostawać pod kontrolą specjalisty przez całe życie, aby uniknąć niedoborów żywieniowych.
Polega na wprowadzeniu do żołądka specjalnego balonu, wypełnionego powietrzem lub płynem do objętości 400-700 ml, co ogranicza ilość pokarmów spożywanych przez pacjenta, a co za tym idzie, pozwala stracić na wadze. Balon umieszcza się w żołądku metodą gastroskopową i nie wymaga cięć chirurgicznych. Po operacji pacjent dużo wcześniej czuje się syty. Należy jednak pamiętać, że balon usuwa się po jakimś czasie, co sprawia, że pacjent ponownie musi funkcjonować z rozciągniętym żołądkiem, dlatego też metodę tę stosuje się u osób, którym zależy na szybkim zrzuceniu zbędnych kilogramów oraz tym przygotowującym się do chirurgicznych operacji bariatrycznych opisanych powyżej.
Przed udaniem się na konsultację upewnij się, że dany specjalista ukończył odpowiednią specjalizację
W Polsce na zabieg bariatryczny należy udać się do chirurga bariatry lub chirurga gastrologa.
Przed podjęciem decyzji o operacji upewnij się, że wybierasz specjalistę, posiadającego odpowiednie uprawnienia, wykształcenie i doświadczenie. Z tego względu zalecamy upewnić się, że dany lekarz jest uprawniony do wykonywania zawodu i ukończył odpowiednią specjalizację. Możesz to sprawdzić w Centralnym Rejestrze Lekarzy Naczelnej Izby Lekarskiej (wystarczy wpisać imię i nazwisko).
Sprawdź również, czy przynależy on do stowarzyszeń medycznych zrzeszających specjalistów w dziedzinie gastroenterologii i leczenia otyłości, na przykład do Sekcji Chirurgii Bariatrycznej i Metabolicznej (SCBiM) Towarzystwa Chirurgów Polskich
Przed umówieniem się na wizytę możesz też zapoznać się z opiniami i komentarzami innych pacjentów na temat pracy danego specjalisty.
Opaska żołądkowa
To najprostsza i jedna z najpopularniejszych operacji bariatrycznych w Europie, polegająca na założeniu regulowanej opaski w górnej partii żołądka, co ogranicza ilość spożywanych przez pacjenta pokarmów, objaśnia dr n. med. Grzegorz Kowalski.
To operacja najbardziej odpowiednia dla osób ze wskaźnikiem BMI 35-40, które spożywają 3 duże posiłki dziennie bez podjadania między nimi.
To najprostsza i najkrótsza interwencja wśród operacji bariatrycznych, przez co wiąże się z najkrótszym czasem rekonwalescencji. Opaska jest wykonana z silikonu i regulowana, dzięki czemu można kontrolować przepływ pokarmów w zależności od potrzeb. Zabieg jest odwracalny, opaskę można bowiem usunąć. Z drugiej jednak strony, utrata wagi jest w tym przypadku wolniejsza niż po zastosowaniu innych metod, informuje dr n. med. Grzegorz Kowalski.
Operację wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Zabieg zazwyczaj wiąże się z krótką hospitalizacją – pacjent pozostaje w szpitalu przez 1-2 noce – chociaż można go także wykonać w trybie ambulatoryjnym.
Przed operacją należy bezwzględnie stosować się do zaleceń chirurga. Szczególnie ważnymi zaleceniami są zakaz palenia papierosów i przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych na 1 miesiąc przed planowaną interwencją, a 15 dni przed nie przyjmować aspiryny. Na operację należy stawić się na czczo.
Chirurg założy w górnej części żołądka regulowaną silikonową opaskę, tworząc mały zbiornik. Pokarmy będą wolniej przechodzić do drugiej części żołądka (efekt klepsydry), a pacjent będzie szybciej odczuwać sytość. Zabieg jest procedurą laparoskopową.
Lekarz może przepisać środki przeciwbólowe w razie dolegliwości bólowych, które pacjent może odczuwać w pierwszych dniach po interwencji. Konieczna będzie przerwa w pracy – w zależności od wykonywanego zawodu 1-2 tygodnie.
Pierwszy miesiąc to okres, w którym pacjent stopniowo przyzwyczaja się do zmniejszonego żołądka.
Opaskę zazwyczaj zaciska się mocniej po upływie 1 miesiąca, choć nie jest to regułą i zależy od utraty wagi.
Ważne jest, aby stosować się do zaleceń specjalistów i stopniowo wracać do jedzenia posiłków i zmieniać nawyki żywieniowe. Zmniejszenie żołądka opaską jest jednak odczuwalne i należy się stopniowo przyzwyczajać do mniejszego żołądka.
Bardzo ważne jest utrzymywanie zbilansowanej i zdrowej diety. Pacjent powinien jeść powoli i spokojnie oraz spożywać zróżnicowane posiłki. Niektórzy eksperci zalecają spożywanie 2-3 posiłków dziennie i wolno przeżuwać oraz zalecają nie pić nic w trakcie posiłku, a 30 minut przed lub po nim. Najważniejsze jednak jest, aby przestać jeść, gdy tylko poczujesz się pełny.
Należy unikać słodzonych napojów, alkoholu oraz zbyt tłustych i bogatych w cukry pokarmów, ponieważ spożywanie ich może negatywnie wpłynąć na skuteczność interwencji, czyli zapobiec utracie wagi.
Opaska żołądkowa umożliwia pacjentowi utratę do 60% nadmiaru masy ciała i efekt jest długotrwały, jeżeli pacjent stosuje się do zaleceń bariatry i przestrzega diety oraz regularnie ćwiczy.
Eksperci z Emory Bariatric Center zapewniają, że ryzyko jest niewielkie, jednak pacjenci, którzy poddają się procedurze zmniejszenia żołądka opaską, powinni wiedzieć, jakie są możliwe powikłania:
Rękawowa resekcja żoładka
Zabieg sleeve gastrectomy (SG) jest nieco bardziej skomplikowany niż założenie opaski żołądkowej, choć prostsza od wyłączenia żołądka przy pomocy bypassu. Procedura trwa około 1-2 godziny i wiąże się z pozostaniem w szpitalu na 2-3 doby. Zabieg polega na wycięciu znacznej części żołądka; nowy żołądek ma kształt cienkiego przewodu.
Rękawowa resekcja żołądka zalecana jest dla pacjentów z BMI 35-45 i którzy spożywają duże ilości pokarmów.
Podczas resekcji żołądka chirurg usunie tę jego część, w której znajdują się komórki odpowiedzialne za wydzielanie greliny, czyli hormonu pobudzającego apetyt. Dzięki temu utrata wagi po operacji jest znacząca i trwała. Należy jednak brać pod uwagę, że zabieg wycięcia części żołądka jest nieodwracalny. Ponadto z upływem lat żołądek zacznie się ponownie rozciągać, dlatego pacjent w pewnym momencie przestanie tracić na wadze (nastąpi to po około 5-7 latach).
Operację wykonuje się w znieczuleniu ogólnym, a po zabiegu pacjent może zostać wypisany ze szpitala po 2-3 dobach.
Także w tym przypadku na miesiąc przed operacją należy zaprzestać palenia tytoniu i nie wolno przyjmować aspiryny na 15 dni przed interwencją, a na operację stawić się na czczo.
Eksperci z Mayo Clinic objaśniają, że podczas operacji chirurg wycina około 80% żołądka w taki sposób, by zyskał on formę cienkiego przewodu. Dzięki temu pokarmy będą szybciej przechodzić do jelita cienkiego. Zmniejszenie żołądka o ⅔ sprawia, że pacjent szybciej czuje się syty.
Specjalista przepisze leki przeciwbólowe, aby złagodzić ból, który może towarzyszyć pacjentowi w pierwszych dniach po zabiegu. Fizjoterapeuta udzieli pacjentowi pomocy przy siadaniu i wykonywaniu najprostszych ruchów. Do pracy można powrócić 2-3 tygodnie po interwencji, w zależności od jej charakteru.
Po zabiegu zostają 2-3 małe blizny na brzuchu. Chirurg może założyć wchłanialne szwy, które same odpadną po kilku dniach, lub zszywki, które będzie musiał usunąć on sam na wizycie kontrolnej.
Należy przestrzegać tych samych zaleceń co w przypadku opaski żołądkowej. Pacjent powinien jeść w spokoju i powoli i spożywać małe porcje.
Dzięki operacji pacjent może zmniejszyć swoją masę ciała o 60% w przeciągu pierwszego roku i do 70% w ciągu 5 lat.
Zespół Mayo Clinic zaznacza, że powikłania związane z zabiegiem rękawowej resekcji żołądka mogą być krótko i długoterminowe i wśród nich wymienia:
Bypass gastryczny
Wyłączenie żołądkowe, czyli założenie bypassa gastrycznego to najbardziej skomplikowana z opisanych operacji. Polega ona na chirurgicznym wydzieleniu małego zbiornika pokarmowego z właściwego żołądka i połączenie go bezpośrednio z jelitem cienkim.
Zabieg wykonuje się u pacjentów bardzo otyłych, z BMI powyżej 45, którzy spożywają zbyt dużą ilość pokarmów i cierpią na przepuklinę rozworu przełykowego i refluks.
Wyłączenie żołądkowe to najbardziej drastyczna z opisanych metod i zapewniająca najlepsze efekty w najkrótszym czasie. Z drugiej jednak strony należy pamiętać, że pokarm pozostaje w żołądku i innych częściach przewodu pokarmowego znacznie krócej, dlatego też pacjenci po operacji często zmagają się z problemem niedożywienia i niedoboru witamin. Z tego względu muszą kontrolować zawartość składników w organizmie i powinni przyjmować suplementy i witaminy przez resztę życia. Zabieg jest praktycznie nieodwracalny.
Operację wyłączenia żołądka wykonuje się w znieczuleniu ogólnym, a po zabiegu pacjent pozostaje w szpitalu 2-4 doby, jak zapewniają eksperci
Aby odpowiednio przygotować się do operacji, należy rygorystycznie przestrzegać zaleceń specjalisty. Przed planowaną interwencją pacjent powinien przestać palić, przyjmować doustne środki antykoncepcyjne, a także aspirynę i jej pochodne. Pacjent na operację stawia się na czczo.
Zabieg wykonuje się sposobem laparoskopowym i polega na podzieleniu żołądka na 2 części: mały zbiornik zostaje odcięty od reszty żołądka i jelita cienkiego, a następnie połączony z jego dalszą częścią, tworząc pętlę odżywczą; następnie łączy się ją z pętlą trawienną, czyli dwunastnicą i początkowym odcinkiem jelita. Jako że pokarm szybciej trafia do jelita, uczucie sytości nadchodzi znacznie szybciej, a zmniejszenie żołądka sprawia, że pacjent nie jest w stanie spożywać dużych posiłków.
Pacjent powinien przyjmować leki przeciwbólowe i zastrzyki z lekami przeciwkrzepliwymi. Do pracy można wrócić o 4-6 tygodniach, w zależności od rodzaju wykonywanego zajęcia. Po operacji zostaje kilka blizn (3-5), o które powinno się dbać zgodnie z zaleceniami chirurga, aby zapewnić ich prawidłowe gojenie i sprawić, by były jak najmniej widoczne.
Dzięki tej interwencji pacjent może utracić do 70% masy ciała w przeciągu roku i do 80% przez 5 lat.
Każda interwencja chirurgiczna pociąga za sobą pewne ryzyko komplikacji i w tym przypadku możemy mówić o następujących powikłaniach:
Balon żołądkowy
To metoda zmniejszania pojemności żołądka poprzez wprowadzenie do niego wypełnionego płynem lub powietrzem balonu. Zabieg nie wymaga chirurgicznego nacięcia – wykonuje się go przy pomocy gastroskopu, dlatego też jest to najmniej inwazyjna i skomplikowana z opisywanych metod, choć nie jest rozwiązaniem długoterminowym, gdyż balon należy usunąć. Po usunięciu balonu objętość żołądka jest taka sama jak przed zabiegiem, jednak zwolennicy metody zaznaczają, że mimo to możliwe jest utrzymanie mniejszej masy ciała, ponieważ balon pozytywnie wpływa na zmianę nawyków żywieniowych. Zabieg trwa krótko: około 20-30 minut.
Kryteria nie są tak rygorystyczne jak w przypadku innych zabiegów i wskaźnik BMI powyżej 40 w tym przypadku nie jest warunkiem. Metodę często stosuje się u pacjentów bardzo otyłych, czyli z BMI powyżej 60 jako przygotowanie do jednej z powyżej opisanych operacji bariatrycznych.
Metoda nie jest chirurgiczna, dzięki czemu jest najmniej inwazyjna i nie wiąże się z długą rekonwalescencją. Pozwala w krótkim czasie schudnąć, ponieważ balon uniemożliwia pacjentowi spożywanie zbyt obfitych posiłków, a uczucie sytości nadchodzi szybciej. Balon trzeba jednak usunąć (najczęściej po około 6 miesiącach), dlatego też nie jest rozwiązaniem na całe życie. Metoda jest także mniej skuteczna od pozostałych: spadek masy ciała nie jest tak duży jak w innych przypadkach.
Zabieg przeprowadza się w krótkim znieczuleniu dożylnym (rodzaj znieczulenia ogólnego) i najczęściej pacjent pozostaje w szpitalu na 1 noc.
Przed zabiegiem specjalista zleci wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych. Na 12 godzin przed interwencją nie należy nic jeść ani pić.
Jak wyjaśnia lek. med. Michał Pędziwiatr, zabieg nie wymaga chirurgicznego nacięcia i balon jest wprowadzony do żołądka przy pomocy gastroskopu, a następnie napełniany przez cewnik. Napełnia się go najczęściej do 400-700 ml, kontynuuje specjalista. Nie napełnia się go do maksymalnej pojemności, aby nie pękł i nie przemieścił się. Balon sprawia, że żołądek pacjenta napełnia się szybciej, powodując motoryczne poczucie sytości.
Zanim pacjent przyzwyczai się do balonu, przez pierwsze dni może czuć się niekomfortowo. Może też doświadczyć nudności, wzdęć czy biegunek, co jednak jest przejściowe. Specjalista może przepisać środki, które pomogą temu zapobiec. Po zabiegu należy zacząć spożywać mniejsze posiłki.
Balon gastryczny pozwala na utratę masy ciała około 35-40%, a więc mniej niż w przypadku operacyjnych metod.
Lek. med. Michał Pędziwiatr podkreśla, że powikłania w przypadku balonu żołądkowego są niezwykle rzadkie, choć sporadycznie mogą wystąpić:
Przebieg endoskopowego zmniejszenia żołądka
Jak wyjaśnia zespół KCM Clinic, endoskopowa plastyka żołądka (z ang. endoscopic sleeve gastroplasty), inaczej zwana też endoskopowym zmniejszeniem lub zszyciem żołądka, to niechirurgiczna, innowacyjna i w pełni odwracalna metoda leczenia otyłości, która polega na zmniejszeniu objętości żołądka poprzez endoskopowe założenie szwów, czyli zszycie żołądka od wewnątrz. Zabieg ten wskazany jest u pacjentów otyłych, którzy nie chcą poddać się chirurgii bariatrycznej lub mają przeciwskazania do zabiegu chirurgicznego. Może być przeprowadzany jako zabieg pierwotny u osób otyłych lub jako tzw. zabieg kolejny po wcześniejszych zabiegach bariatrycznych.
Specjaliści z KCM Clinic poniżej przedstawiają innowacyjną metodą zmniejszania żołądka.
Zabieg endoskopowego zmniejszenia żołądka może być wykonywany u pacjentów z BMI 27, tym samym nie kwalifikujących się do bardziej inwazyjnych operacji leczenia otyłości, w tym laparoskopowych zabiegów bariatrycznych. Endoskopowe zmniejszenie żołądka może być więc wykonywane u pacjentów już z otyłością w stadium I i jako zabieg pierwotny.
Endoskopowa plastyka
żołądka to najbardziej nowoczesny zabieg w leczeniu otyłości,
który poszerza i uzupełnia ofertę chirurgicznego leczenia otyłości
przy pomocy zabiegów takich jak laparoskopowa rękawowa resekcja
żołądka lub bypass żołądkowy.
Zabieg
ten polega na założeniu szwów od środka żołądka przy pomocy
tzw. video-gastroskopu oraz urządzenia zszywającego o nazwie Overstitch i
zmniejszeniu w ten sposób objętości żołądka o 60-80%. Poprzez
tunel w endoskopie do żołądka wprowadzany jest jednorazowy system
zszywający, umożliwiający założenie szwów zmniejszających
żołądek.
Czas trwania zabiegu to około 1 godziny. Chirurg specjalista przy zastosowaniu odpowiedniego rozmiaru i rodzaju nici przystępuje do zszywania żołądka. Po zakończeniu procedury zabiegowej urządzenie usuwane jest z organizmu pacjenta.
Jedną z głównych zalet endoskopowego zszycia żołądka jest fakt, że jest to zabieg w pełni odwracalny. Najważniejszą korzyścią tej metody jest jej małoinwazyjność: bez chirurgicznej zmiany anatomicznego kształtu żołądka, bez pozostawiania blizn ani nacięć w ścianie żołądka.
Endoskopowa plastyka żołądka charakteryzuje się niezwykle wysoką skutecznością. Zabieg zszywania żołądka wykonuje się w znieczuleniu ogólnym, pobyt szpitalny jest bardzo krótki, a pacjent wychodzi do domu kolejnego dnia po wykonaniu zabiegu.
Zabieg endoskopowej
plastyki żołądka jest dużo mniej inwazyjny w porównaniu do
chirurgicznych operacji bariatrycznych oraz zabiegiem stosunkowo
bezpiecznym. Co ważne jest to procedura w pełni odwracalna oraz
małoinwazyjna. Po uzyskanej utracie masy ciała można szwy
oraz nici założone celem zmniejszenia pojemności żołądka można
w każdym momencie przeciąć, również niechirurgicznie, czyli
endoskopowo, i zostaną one wydalone wraz z pokarmem.
Efekty operacyjnego leczenie otyłości (American Council of Science)
Według ekspertów z Kliniki Chirurgii Mazan chirurgiczne leczenie otyłości to obecnie najskuteczniejsza metoda walki z otyłością, która pozwala długoterminowo na utratę nawet 80-85% nadmiaru masy ciała. Operacja zmniejszenia zmienia życie osoby otyłej i zmiany te dotyczą nie tylko wyglądu zewnętrznego. Utrata wagi pozwala zwiększyć jakość życia pacjentów i uchronić ich przed ryzykiem związanym ze schorzeniami powiązanymi z otyłością, takimi jak cukrzyca typu II, niektóre nowotwory i choroby układu krążenia, wydłużając tym samym ich długość życia. Z kolei atrakcyjniejszy wygląd zazwyczaj pozytywnie wpływa na dobre samopoczucie i poczucie własnej wartości pacjenta, dzięki czemu pacjenci bardziej otwierają się towarzysko.
Po zabiegu pacjent powinien zmienić dietę i zacząć uprawiać sport
Poddanie się operacji bariatrycznej to trudny proces, wiążący się z konsekwencjami psychologicznymi. Pacjent powinien zobowiązać się do zmiany stylu życia i nawyków żywieniowych oraz do wprowadzenia do swojego życia aktywności fizycznej, a przede wszystkim wytrwać w tym postanowieniu. Motywacja to kluczowy sukces na tej długiej i trudnej drodze. Należy stosować się do zaleceń zespołu specjalistów: tak samo ważne są wskazówki chirurga co dietetyka i trenera personalnego. Przed poddaniem się operacji pacjent musi uświadomić sobie, że są to jedynie metody pomagające w utracie masy ciała, jednak końcowy rezultat w dużej mierze zależy od pacjenta i jego silnej woli.
Lifting brzucha (chirurg plastyk Bartłomiej Zoń)
Operacja zmniejszenia żołądka pozwala bardzo szybko zrzucić zbędne kilogramy: 40-70% masy ciała w ciągu 1 roku w zależności od wybranej metody. Konsekwencją tak szybkiej utraty wagi jest nadmiar skóry na różnych partiach ciała, na przykład w okolicach brzucha, ramion, ud itp. Aby pozbyć się nadmiaru skóry, można zastanowić się nad zabiegiem liftingu.
Emory Bariatric Center. (data nieznana). Surgical options [online]. Dostępny: https://www.emoryhealthcare.org/centers-programs/bariatric-centers/index.html. [dostęp: 03.04.2020]
International Journal of Obesity (2007). Inter-disciplinary European guidelines on surgery of severe obesity. [online]. Dostępny: https://www.nature.com/articles/0803560. [dostęp: 02.04.2020]
Klinika chirurgii Mazan. (data nieznana). Bariatria [online]. Dostępny: http://klinika-mazan.pl/bariatria/. [dostęp: 03.04.2020]
Mayo Clinic (data nieznana). Sleeve gastrectomy [online]. Dostępny: https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/sleeve-gastrectomy/about/pac-20385183. [dostęp: 03.04.2020]
Medicover (data nieznana). Chirurgiczne leczenie otyłości [online]. Dostępny: https://www.medicover.pl/szpital/chirurgiczne-leczenie-otylosci/. [dostęp: 02.04.2020]
Nasmed (data nieznana). Ominięcie żołądkowe (gastric by-pass) [online]. Dostępny: https://leczymyotylosc.pl/metody-leczenia-otylosci/metody-chirurgiczne/ominiecie-zoladkowe-gastric-by-pass/. [dostęp: 03.04.2020]
Organisation for Economic Co-operation and Development (2017). Obesity update [online]. Dostępny: https://www.oecd.org/els/health-systems/Obesity-Update-2017.pdf. [dostęp: 02.04.2020]
Pędziwiatr, M. (marzec 2012). „Balon żołądkowy” [w:] Medycyna Praktyczna [online]. Dostępny: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/odchudzanie/leczeniechirurgiczne/63451,balon-zoladkowy. [dostęp: 02.04.2020]