Rozszczep podniebienia

Ważnym aspektem leczenia dzieci z rozszczepem wargi i/lub podniebienia jest to, że wymagają one wielospecjalistycznej i wieloletniej opieki, podkreśla zespół Kliniki Wójcicki. Warto zatem wybrać ośrodek, który zatrudnia specjalistów z dziedziny nie tylko chirurgii i pediatrii, ale też stomatologii, ortodoncji, audiologii, otolaryngologii i logopedii, lub współpracuje z innymi placówkami oferującymi usługi w tym zakresie.

Ważna jest kompleksowość leczenia w jednym ośrodku. Dziecko zostanie otoczone profesjonalną opieką chirurga, ortodonty i logopedy, a także w razie potrzeby opieką innych specjalistów. Lekarze takiego zespołu są w stanie dokładnie określić, które tkanki wymagają rekonstrukcji i rehabilitacji, aby przywrócić ich prawidłowe funkcjonowanie. Terapia dziecka z wadą rozszczepową jest wieloetapowa i trwa długo, ale jeśli jest umiejętnie prowadzona, pozwala na całkowite wyleczenie.

Leczenie rozszczepu wargi i/lub podniebienia wymaga bardzo specjalistycznej wiedzy, dlatego należy wybrać chirurga (dziecięcego, rekonstrukcyjnego lub plastycznego) z dużym doświadczeniem i specjalizującego się w danym rodzaju rozszczepów.

Operację rozszczepu wargi wykonuje się zwykle między 3 a 6 miesiącem życia po wykształceniu się u dziecka pierwszych siekaczy górnych i dolnych, podczas gdy u dzieci z rozszczepem podniebienia procedurę wykonuje się po ukończeniu 1-2 roku życia.

Zabiegi korekty rozszczepów wargi i podniebienia trwają od około 1,5 godziny do nawet 6 godzin. Uzależnione jest to od rozległości rozszczepu, od tego czy dotyczy wargi i podniebienia lub tylko jednej z tych wad, czy jest jednostronny czy obustronny, czy występuje jako składowa zespołu innych wad i od indywidualnych cech pacjenta. W skomplikowanych przypadkach konieczne może być wykonanie więcej niż jednego zabiegu.

W zależności od przypadku operacja rozszczepu wargi może obejmować takie procedury jak wydłużenie wargi w miejscu, gdzie znajduje się ubytek, a także warstwy śluzówkowej i środkowej części wargi, interwencję w obrębie mięśnia okrężnego ust, aby uzyskać jego prawidłowe funkcjonowanie, poprawę ustawienia podstawy skrzydełka nosa oraz przesunięcie chrząstki skrzydełkowej. 

Z kolei w ramach operacji rozszczepu podniebienia wykonuje się takie interwencje jak zszycie podniebienia miękkiego (jeżeli rozszczep jest wąski) lub zespolenie podniebienia przy zastosowaniu tkanek własnych/biomateriałów (w przypadku większych rozszczepów) oraz odtworzenie pierścienia mięśniowego gardła.

W przypadku braku połączenia układu kostnego niezbędne jest przeprowadzenie zabiegu operacyjnego przeszczepu kości do wyrostka zębodołowego, czyli części kości szczęki, gdzie osadzone są zęby. Emerytowana specjalistka prof. dr hab. n. med. Zofia Dudkiewicz z FormmedES wyjaśnia, że tego rodzaju operacje przeprowadzane są, gdy dziecko osiągnie wiek 2 lat, w okresie tak zwanej pierwszej pauzy wzrostowej przed 3-4 rokiem życia, kiedy dziecko wchodzi w okres aktywnego rozwoju szczęk. Przeszczep kości w tym wieku w znacznym stopniu zapobiega zwężeniu górnego łuku zębodołowego i zwiększa prawdopodobieństwo zachowania siekacza bocznego, a tym samym pozytywnie wpływa na kształtowanie łuku wyrostka zębodołowego

Zabieg przeszczepu kości do wyrostka zębodołowego przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym. Zwykle łączy się go z korektą nosa oraz innymi zabiegami o charakterze estetycznym. Procedura trwa na ogół od 2 do 3 godzin. Polega on na pobraniu fragmentu kostnego z biodra dziecka i wszczepieniu go do wyrostka zębodołowego.

Dzieci z rozszczepem powinny być objęte opieką współpracującego ze sobą zespołu specjalistów:

• Chirurg dziecięcy/rekonstrukcyjny/plastyczny: odpowiada za leczenie operacyjne, czyli w zależności od przypadku operacje naprawcze rozszczepu wargi i podniebienia, operacje o charakterze estetycznym i rekonstrukcyjnym. W niektórych przypadkach konieczna jest współpraca kilku chirurgów.
• Ortodonta: rozszczep wargi może wiązać się z powstaniem otworu w dziąśle i wyrostku zębodołowym, co z kolei czasami prowadzi do wzrastania zębów w nieprawidłowej pozycji lub pod niewłaściwym kątem. Po obu stronach rozszczepu może brakować zęba lub może uformować się dodatkowy ząb. W przypadku rozszczepów podniebienia po operacji naprawczej podniebienia lub szczęka mogą być zbyt wąskie, co może prowadzić do powstania zgryzu krzyżowego. Ortodonta pomoże zaplanować leczenie w zależności do problemu, z jakim zgłasza się pacjent. Leczenie ortodontyczne zwykle rozpoczyna się w okresie wymiany zębów, czyli w wieku 8-9 lat. Udane leczenie ortodontyczne bardzo pozytywnie wpływa na wiele aspektów życia pacjenta.
• Audiolog i otolaryngolog: u dzieci z rozszczepem podniebienia może występować pewien stopień niedosłuchu, co zwykle wynika z gromadzenia się płynu w uchu środkowym. Czasami już w wieku 5-6 miesięcy należy rozpocząć regularne kontrole u specjalistów, aby badać słuch i w razie konieczności wprowadzić odpowiednie rozwiązania.
• Logopeda: rozszczep wargi i/lub podniebienia to wady, które są obecnie dużym wyzwaniem dla logopedów i neurologopedów. Rozszczepy wpływają nie tylko na rozwój mowy, ale też mogą powodować problemy ze słuchem, co dodatkowo komplikuje proces nauki mówienia. Problemy z uzębieniem również przyczyniają się do wad wymowy. Dlatego też dziecko powinno pozostawać pod opieką logopedy do momentu nabycia zadowalających umiejętności komunikacyjnych.
• Psycholog: jako że rozszczepy mają wpływ na słuch, rozwój mowy oraz wygląd, mogą powodować trudności w relacjach z rówieśnikami i negatywnie wpływać na samoocenę. Stres związany z częstymi wizytami u lekarza, leczeniem i zabiegami operacyjnymi również obniża samopoczucie. Z tego względu zarówno dziecko, jak i rodzice mogą czuć potrzebę kontaktu ze specjalistą psychologiem, aby pomóc dziecku i rodzicom poradzić sobie z potencjalnymi trudnościami wynikającymi z sytuacji.