Krioterapia to ogólne określenie metod leczniczych polegających na wykorzystaniu bardzo niskich temperatur (poniżej 0°C) w celu pobudzenia określonych procesów fizjologicznych lub usuwania zmienionych chorobowo tkanek. W takim ogólnym ujęciu krioterapię charakteryzować można jako specyficzną metodę pobudzania, np. procesów metabolicznych (kriostymulacja) lub niszczenia patologicznych komórek i struktur (kriodestrukcja).
Terapeutyczny wpływ niskiej temperatury znany jest medycynie od tysiącleci. Współcześnie leczenie zimnem szeroko wykorzystywane jest między innymi w rehabilitacji, ortopedii, reumatologii, neurologii i terapii oparzeń. Kriochirurgia, polegająca na kontrolowanym niszczeniu chorych tkanek poprzez ich zamrażanie, stosowana jest z powodzeniem w ginekologii, laryngologii, okulistyce, onkologii, a także pozwala trwale usuwać zmiany naczyniowe i żylaki. Leczenie zimnem przyjmować może dwie formy: terapii miejscowej lub ogólnej.
Krioterapia ogólnoustrojowa, której działaniu poddawane jest całe ciało pacjenta znajdującego się w specjalnej komorze (kriokomora lub komora kriogeniczna), zalecana jest coraz częściej nie tylko osobom chorym, ale także zdrowym. Korzystny wpływ niskich temperatur na funkcjonowanie układu odpornościowego, nerwowego czy krwionośnego powoduje, że z dobrodziejstw krioterapii korzysta się w celu ogólnej poprawy zdrowia, kondycji, witalności i samopoczucia. Kriokomory powszechne są dziś w nowoczesnych gabinetach medycyny regeneracyjnej i odnowy biologicznej.
Krioterapia miejscowa prowadzona jest zwykle poprzez bezpośredni kontakt specjalnego aplikatora z chorobowo zmienionymi tkankami w celu ich destrukcji lub poprzez nawiew gazami – schłodzonym powietrzem, CO2, podtlenkiem azotu, argonem, a także azotem w postaci płynnej. Terapia zimnem stosowana miejscowo znajduje praktyczne zastosowanie w medycynie estetycznej, zwłaszcza w dermatologii, w zabiegach usuwania różnorodnych zmian i defektów skórnych. Stymulujące i regeneracyjne działanie zimna na skórę pozwala włączać także elementy krioterapii do zabiegów anti-aging, a wybiórczy i niszczący wpływ na poszczególne typy komórek z powodzeniem wykorzystuje się w zabiegu kriolipolizy.
Krioterapia wykorzystywana jest najszerzej w zabiegach dermatologii estetycznej. Zamrażanie tkanek (kriochirurgia) pozwala niemal bezboleśnie, bezkrwawo i trwale usuwać zmiany skórne, nowotwory i stany przednowotworowe, zakażenia wirusowe, dermatozy. Specjaliści z kliniki SCM Estetic wyjaśniają, że wymrażanie pozwala skutecznie usunąć między innymi: różnego typu brodawki, ziarniniaki, włókniaki, cysty śluzowe, mięczaki zakaźne, a także rogowacenie starcze i białe, róg skórny, rogowiaka kolczystokomórkowego oraz leczyć chorobę Bowena. Dr Ilona Osadowska informuje, że kriodestrukcja jest także szybką i bezpieczną metodą niszczenia nieestetycznych teleangiektazji i naczyniaków. Według ekspertki, zabiegi kriochirurgii pozwalają uniknąć interwencji skalpela i ze względu na swój małoinwazyjny charakter doskonale sprawdzają się u pacjentów w każdym wieku, również u dzieci. Z kolei, jak informują lekarze z Medical Margaret Spa, zabiegi kriostymulacyjne znajdują w dermatologii zastosowanie przede wszystkim jako forma terapii ognisk łysienia plackowatego.
Kriostymulacja, dzięki temu, że poprawia mikrokrążenie i pobudza procesy metaboliczne, jest pomocna również jako metoda likwidacji cellulitu. Eksperci z Kliniki Elite podkreślają dużą skuteczność zabiegów hybrydowych, łączących działanie lasera, masażu próżniowego, fotostymulacji z krioterapią w terapii cellulitu, która wymaga zawsze bardzo wszechstronnego działania. Zabiegi hybrydowe włączające pozytywny wpływ terapii zimnem na skórę, jej dotlenienie, odżywienie i procesy regeneracyjne znajdują ponadto zastosowanie w medycynie anti-aging. Specjaliści ze Skin Clinic objaśniają, że efekt szoku termicznego i związanego z nim gwałtownego rozszerzenia naczyń krwionośnych sprzyja przyswajaniu przez skórę preparatów odżywczych i działa dotleniająco na tkanki. Ten mechanizm można wykorzystać np. w połączeniu z fototerapią do stymulacji produkcji nowego kolagenu, a w konsekwencji poprawić gęstość, sprężystość i jędrność skóry.
Destruktywne działanie niskiej temperatury wykorzystuje się w medycynie estetycznej również jako metodę modelowania sylwetki poprzez redukcję miejscowo zlokalizowanej tkanki tłuszczowej. Jak informują lekarze z Kliniki Zdrowia Triclinium, kriolipoliza wykorzystuje fakt, że wrażliwość ci komórek tłuszczowych na działanie zimna jest dużo większa, niż jest to w przypadku komórek skóry, mięśni czy nerwów. Schładzanie obciążonych nadmiarem tkanki tłuszczowej partii ciała do ok. -6-8°C, np. na brzuchu, plecach czy udach (bryczesy) prowadzi do obumarcia komórek tłuszczowych poddanych wychłodzeniu, a następnie ich rozkładu. W ten sposób szybko, bezkrwawo i bezinwazyjnie redukować można nadmiar tłuszczu, nadając sylwetce pożądany wygląd. Jak informują lekarze z Kliniki Chirurgii Plastycznej Dra Szczyta, trwający około godziny zabieg kriolipolizy jest w stanie usunąć nawet 30-40% objętości tkanki tłuszczowej z poddanego schładzaniu obszaru. Pozostałe tkanki nie ulegają naruszeniu, a zabieg nie wymaga rekonwalescencji i jest bezbolesny. Kriolipoliza nie wymaga także powtórzenia, bo już po pierwszej sesji daje zadowalające efekty.
Każdy zabieg kriochirurgiczny wymaga wcześniejszej konsultacji z lekarzem specjalistą oraz oceny usuwanej zmiany pod dermatoskopem. Nie wszystkie zmiany mogą być poddane wymrażaniu i nie każdy pacjent może być poddany zabiegom krioterapeutycznym. Pierwsza wizyta lekarska pozwala precyzyjnie zdiagnozować zmianę, dobrać właściwą – najskuteczniejszą i najbezpieczniejszą metodę terapii oraz wykluczyć istnienie ewentualnych przeciwwskazań do zabiegu. Podobnie wygląda procedura kwalifikacji do zabiegów kriostymulacji czy kriolipolizy. Ocena stanu zdrowia i analiza możliwych efektów terapii zimnem są kluczowe na tym etapie przygotowania do zabiegu. Większość zabiegów krioterapeutycznych nie wymaga przeprowadzenia dodatkowych badań specjalistycznych czy laboratoryjnych. Nie wymaga także szczególnych procedur przygotowawczych.
Kriochirurgiczne usuwanie zmian jako źródła zimna wykorzystuje najczęściej urządzenia zawierające ciekły azot o bardzo niskiej temperaturze -196°C. Aplikator skierowany precyzyjnie w kierunku zmiany doprowadza do jej zamrożenia i w konsekwencji zniszczenia. Otaczające tkanki pozostają przy tym nietknięte. Specjaliści z Instytutu Piękna Bielenda informują, że zabieg zwykle nie wymaga stosowania znieczulenia, bo procedura jest bezbolesna, a towarzyszyć jej może jedynie lekkie pieczenie podczas wymrażania. Świąd czy delikatne dolegliwości bólowe mogą pojawić się po zabiegu, ale odczucia te szybko ustępują. Jak wyjaśniają to eksperci z kliniki Formmed Es, krioterapia zmian skórnych jest bezkrwawa i nieuciążliwa. Zabieg trwa od kilku do kilkunastu minut. Rzadko po zabiegu dochodzi do jakichkolwiek powikłań. Zazwyczaj w miejscu poddanym zabiegowi pojawia się pęcherzyk, który przekształca się w strupek odpadający po kilkunastu dniach.
Kriolipoliza to zabieg przeprowadzany na większej powierzchni. Przykładane przez lekarza do wybranej partii ciała urządzenie do kriolipolizy zasysa fałd skórny wraz z tkanką tłuszczową. Jest on następnie schładzany we wnętrzu końcówki aplikatora i utrzymywany w takim stanie przez kilkadziesiąt minut. Poddane działaniu niskiej temperatury komórki tłuszczowe z czasem obumierają, a produkty pozostałe z ich rozpadu zostają wydalone. Zabieg nie wymaga znieczulenia ani rekonwalescencji, a precyzja jego działania eliminuje ryzyko uszkodzenia innych tkanek.
Krioterapeutyczne procedury zalecane są przede wszystkim jako szybka i skuteczna metoda usuwania zmian skórnych o różnorodnym charakterze. Ze względu na wysokie bezpieczeństwo zabiegu oraz jego kontrolowany i ograniczony miejscowo przebieg, kriochirurgia polecana jest jako alternatywa zabiegów operacyjnych dla wszystkich, którzy chcą uniknąć interwencji z użyciem skalpela, bez względu na wiek.
Zmiany, które mogą być usunięte poprzez wymrażanie to:
Leczenie zimnem wskazane jest także jako terapia łysienia plackowatego o różnym pochodzeniu. Kriostymulacja przeprowadzana jest u osób z ogniskami łysienia towarzyszącymi m.in. niedokrwistości złośliwej, zapaleniu tarczycy, atopowemu zapaleniu skóry.
Kriolipoliza jest metodą miejscowej redukcji tłuszczu i polecana jest wszystkim osobom, które mimo aktywnego trybu życia i racjonalnej diety nie mogą pozbyć się nadmiaru tkanki tłuszczowej z takich partii ciała, jak: brzuch, pośladki, uda, plecy, kark czy podbródek.
Hybrydowe zabiegi medycyny estetycznej, które wykorzystują stymulacyjne właściwości terapii zimnem, warto rozważyć jako element terapii przeciwstarzeniowej skóry czy wsparcie przy likwidacji cellulitu.
W przypadku kriochirurgii zazwyczaj jedna sesja wymrażania jest wystarczająca, by trwale pozbyć się nieestetycznej i niechcianej zmiany skórnej. Jedynie w przypadku większych zmian może pojawić się konieczność ponowienia procedury. Co więcej, kriolipoliza nie wymaga powtórzeń. Jedna sesja zapewnia trwałe efekty, o ile pacjent nie porzuci właściwego trybu życia i odżywiania. Ostateczne rezultaty widoczne są po kilku miesiącach od zabiegu i wówczas obserwuje się redukcję lokalnie nagromadzonej tkanki tłuszczowej, a w konsekwencji wymodelowanie i wyszczuplenie sylwetki.
Kriostymulacyjne zabiegi przeprowadza się standardowo w ramach kilku sesji zabiegowych, w zależności od charakteru problemu i planu terapeutycznego.
Jak wyjaśniają specjaliści z Gold Clinic, zamrażanie zmian skórnych nie jest wykonywane w przypadku:
Miejscowe infekcje i uszkodzenia skóry oraz niektóre choroby nowotworowe skóry również są przeciwwskazaniem do przeprowadzenia zabiegu kriochirurgicznego.
Kriolipolizy nie przeprowadza się u pacjentów z wyżej wymienionymi schorzeniami oraz u kobiet ciężarnych lub karmiących. Do zabiegu nie są kwalifikowane też osoby z niewydolnością nerek lub wątroby, zaawansowaną cukrzycą, hipoproteinemią i nietolerancją krioterapii. Specjaliści z Kliniki Chirurgii Plastycznej Dra Szczyta odradzają korzystanie z kriolipolizy w miejscach pokrytych bliznami i rozstępami, gdyż zabieg może pogorszyć ich stan i wygląd. Przypominają również, że należy zachować kilkudniowy odstęp między opalaniem, zabiegami z użyciem lasera czy technologii IPL, a kriolipolizą.
Klinika Zdrowia Triclinium (data nieznana). Kriolipoliza [online]. Dostępny: https://lexperta.pl/.... [dostęp: 09.03.2020].
Osadowska I. (2011). Kriochirurgia [online]. Dostępny: https://www.dr-osadowska.pl/.... [dostęp: 09.03.2020].